Атбасар қаласының тарихи эскизі

Атбасар қаласының тарихи эскизі

Ең ежелгі адам қазіргі Атбасар аймағында неолит дәуірінде қоныстана бастаған (Атбасар мәдениеті).

1969 жылдан бастап В.Ф.Сайберт басқарған Солтүстік Қазақстан археологиялық экспедициясы Есіл өзенінің алқаптарында (Жабай, Аршалы, Колутон) тас ғасырының 100-ге жуық ескерткіштерін тапты. Атбасар маңындағы Тельман ықшамауданында жүргізілген зерттеу 18 тас дәуіріндегі ескерткіштердің табылуына әкелді. Покровка ауылының жанында Сарғалы қонысы табылды (б.з.д. VIII-VII ғасырлар). Самарка ауылының маңында ерте темір дәуірінен қалған қорғандар бар. Атбасарға жақын жерде түркі мәдениетінің тас мүсіндері - «балбалдар» - 7 - 12 ғасырларға жатады. Ортағасырлық археологиялық орындар мазарлармен (тас қытырлақтары) бейнеленген.

13 - 18 ғасырларда Атбасар жерлері қазақ көшпелілеріне тиесілі болды, олардың негізгі кәсібі мал шаруашылығы болды.

Атбасар туралы алғашқы ескерту ХІХ ғасырдың 30-шы жылдары пайда болды. Атбасарка мен Керегетас өзендерінің қосылуында № 96 шекаралық бақылау-өткізу пункті салынды, 10 жылдан кейін ол Ақмола мен Көкшетау арасындағы байланысты қамтамасыз ететін № 89 Атбасар бекінісіне айналды. Жылдар өте келе, ол керуен жолдарының орталығында болғандықтан, оның рөлі күшейе түседі.

1843 жылы Батыс Сібірдің генерал-губернаторы Горчаков бекіністі нүктенің орнына Атбасар кентін салуды ұсынды, ал 1845 жылы 6 маусымда бұл Атбасардың есептеуі басталды және 1878 жылдан бастап ауыл Атбасар ауданының орталығы болып Атбасар қаласы болып аталды. Революциядан бұрын Атбасар уезінде өндіргіш күштер нашар дамыған, бу шығаратын диірмен, сондай-ақ бірнеше ұсақ былғары және тұздалған диірмендер жұмыс істеген. Жылына үш рет сауда-саттық жәрмеңкелері өткізіліп, онда көптеген ірі және ұсақ мал, жылқы, түрлі шикізат пен материалдар сатылды.

20-жылдардың басында Атбасар ауданында 9 өнеркәсіптік кәсіпорын болды, олардың 7-і қалада, 2-уі ауылдарда.

1928 жылы Автономиялық республиканың Қазақстан аумағында жаңа аймақтар құрылды. Бүкілресейлік Орталық Атқару Комитетінің қаулысына сәйкес Атбасар ауданы 1928 жылы 17 қаңтарда таратылды, ал Атбасар ауданы 28 қыркүйекте Ақмола ауданының Атбасар, Тас-Өткүл және Атбасар ауданындағы әкімшілік орталығы бар Қарағанды ​​уездерінің құрамында құрылды. 1932 жылы Қарағанды ​​облысының құрылуымен аудан оның құрамына кірді, ал 1936 жылы Солтүстік Қазақстан облысына берілді. КСРО Жоғарғы Кеңесі Президиумының 1939 жылғы 14 қазандағы қаулысымен Қарағанды ​​және Солтүстік Қазақстан облыстары аумағының бір бөлігі Ақмолада орналасқандықтан Ақмола облысы құрылды. Ақмола облысының құрылуымен Атбасар құрамына кірді.

 https://kartami.ru/atbasar - Атбасар картасы

Атбасардың назар аударарлық орындары мен мәдени ескерткіштері:

Дүкені бар көпес Волосняковтың тұрғын үй ғимараты, д. XIX ғ., Ст. Жеңіс. 70-ші жылдары ғимарат балалар музыка мектебі болды.
Көпес С. Беловтың тұрғын ғимараты, орындық, кон. XIX ғ., Ст. Бегелдинова. Екі параллельді көшенің арасында үлкен ауланы алып жатыр. Коммерциялық және тұрғын функциялары бар ғимараттар кешені бар тұрғын-саудагерлердің үлгісі.
Ілияс Есенберлин туып-өскен үй, 1890 ж. Есенберлина, 47. Үй - бір қабатты ағаш бөренелер үйі. Оған орыс және қазақ тілдеріндегі мәтіні бар мемориалдық тақта орнатылды.
Саудагер А.Беловтың қалалық жері (өлкетану мұражайы), 1911 ж., Ул. Дүйсенбі, 28. Ол тоқсандық учаскені алады. Белов қаласындағы ең көпес саудагерлер отбасына жатады.
Мешіт, өтінемін. ХХ ғ., Ст. Жеңіс. Қаланың ескі бөлігінде саудагер А. Беловтың үйіне қарама-қарсы орналасқан.
1919 ж. Кеңес өкіметін орнату үшін күресушілердің бейіттері. Молин көтерілісіне қатысушылар жерленген. 1921 жылы жаппай қабірге ағаш обелиск салынды. 1967 жылы бетонды обелиск орнатылды.
Ұлы Отан соғысы кезінде қаза болған жерлестерімізге ескерткіш. Жеңіс алаңында орналасқан.

Тың жерлерге ескерткіш. Ол 1970 жылы оңтүстік-шығыстан қалаға кіре берісте үш магистральдың қиылысында құрылды. 1954 жылы 5 наурызда Атбасарға тың жерлердің алғашқы эшелоны келді. Олардың 300-і болды. Челябі зауытында шығарылған тіркемесі бар S-80 тракторы осы оқиғаны еске алу үшін тұғырға орнатылды. 1954–1955 жылдары осындай 20 трактор Ақмола облысының тың топырағына жеткізілді.
Ауғанстанда қайтыс болған интернационалист-жауынгерлерге ескерткіш. Жеңіс алаңында кіреберістің оң жағында орналасқан.
Ілияс Есенберлиннің әдеби мұражайы, 1999 жыл. Мұражайда 2000-ға жуық экспонаттар бар: жазушының жеке заттары, хаттары, кітаптары мен қолжазбалары, домбыра, отбасының фотосуреттері және тіпті оның шығармаларын жазып отырған үстел. Есенберлин өзінің өмірі бойында әлемнің 30 тіліне, оның ішінде жапон тіліне аударылған он тоғыз роман мен екі трилогияны (Көшпенділер, Алтын Орда) жазды. Есенберлиннің тарихи романдары - Қазақстан мәдениетіндегі айтулы оқиға