Музыкалық педагогикадағы «Дыбыс қимылдары».

Музыкалық педагогикадағы «Дыбыс қимылдары».

Дыбыстық ым-ишара – музыканың тәндік шығу тегі идеясын қамтитын адамның «табиғи аспаптары». Олардың бірегейлігі мен таптырмас қасиеті бастапқы кезеңде музыканы тікелей баланың денесі арқылы үйрететіндігінде.
Дыбыс қимылдары – шапалақтау, жамбасқа, төске шапалақтау, тепкілеу, саусақпен сермеу, төс сүйегіне алақан, т.б.
Сөйлеу, музыка және ым-ишара өзара өте тығыз байланысты, бірін-бірі толықтырып тұруы керек. Осы үш компоненттің арқасында музыкаға құлақ, есте сақтау, зейін, ырғақ дамиды. Соның нәтижесінде мұғалім балалардың ән айтуында интонацияның тазалығына ғана емес, ең бастысы мәнерлілікке қол жеткізеді. Осы үш компоненттің үйлесімділігі балалардың мимикасының дамуына оң әсер ететін балалардың эмоцияларын дамытуға көмектеседі. Осының барлығы бірігіп сабақта баланың қызығушылығын арттырып, оның ойы мен қиялын оятуға мүмкіндік береді.
«Дыбыс қимылдары» термині Гунилд Кетманға тиесілі. Дыбыс қимылдары – денеңіздің дыбыстарымен ырғақты ойнау, оның беттерінде ойнау:
 шапалақтау (дауысты – бүкіл алақанмен, тыныш – алақанды бүгіп, алақанды ысқылау және т.б.);
флипфлоптар (тізеде, жамбаста, кеудеде, бүйірлерде);
степ (бүкіл аяқ, өкше, саусақ);
шертулер (саусақтар ауада, тізеде, үрленген щекке).
Балалар ойынға құлшыныспен қосылады, өз денелеріндегі дыбыстарды шығарудың жаңа тәсілдерін ашады, айтылған өлең жолдарын жаңғыртады. Кейбір мәтіндерді үлкенірек балалар өздері ойлап табады.
Дене дыбыстарымен ойнау - балаларды импровизациялауды бастаудың сенімді жолы. Дененің өздігінен қозғалатын дағдылары балаға таңғажайып эмоционалды және моторлы разряд береді. Шамасы, сондықтан ол дүние жүзіндегі барлық халықтардың арасында бар.
Орф педагогикасындағы дыбыстық қимылдар әдетте белгілі бір кезеңде аспаптарға «беріледі». Егер аспаптар болмаса, олардың дыбысын ең қарапайым заттармен ауыстыруға болады: «Киндер Сюрпризінен» дәндер толтырылған қораптар, қарындаштар, балық аулау қоңыраулары, кеңсе сағызы салынған йогурт кесе және т.б.
Дыбыстық ым-ишара балаларда метр мен ырғақ сезімін дамытудың тиімді әдісі болып табылады.
Дыбыс қимылдары бар ойындардың логикалық жалғасы аспаптармен музыка жасау болып табылады. Қытайдың «Ли Ги» даналық кітабында былай деп жазылған: «Еркін қозғалатын қолдар шапалақтап, таяқшаны алып, дыбыс шығаратын ағашқа, металға, созылған теріге соғылады ... Лептері жеткіліксіз ауыз тынысын ішіне жібереді. дыбыс шығаратын түтік ... Осылайша, қол мен аяқ ырғақ пен тынысқа бағынады ... ».
Педагогикалық тәжірибені талдау аспаптың қарапайымдылығы мен балалардың жас ерекшелігі арасындағы тікелей байланысты көрсетеді. Бала неғұрлым кішкентай болса, соғұрлым ол құралды қажет етеді. Баланың музыкалық тәжірибесі неғұрлым нашар болса, соғұрлым қарапайым аспаптарды үйренуді бастау керек.
Бұл кезең уақытты қажет етеді, өйткені балалардың музыкалық тәрбиесінде шулы аспаптардың көмегімен бірнеше маңызды кезеңдерден өтеді. Бұл аспапқа табиғи (жаңбыр, боран) және күнделікті дыбыстар (сағат) ауысқанда метро-ритмикалық сезімнің қалыптасуы және тембрдің, содан кейін интонациялық естудің, бейнелі-ассоциативті ойлаудың біртіндеп дамуын қамтиды.
Балалармен әртүрлі материалдардың және олардан жасалған заттардың (шыны, металл, ағаш, қағаз ....) дыбыстық қасиеттерін зерттеу өте маңызды:
балалардың музыкалық аспаптары, дауыстары;
дыбыстық сезімдер тәжірибесін меңгеру;
дыбыстарды алуды үйрену;
дыбыстық естудің негізі ретінде тембрлік естуді дамыту;
музыкалық шығарма жасау дағдыларын меңгеру.
Жаңа әндерді үйрену кезінде балалар әрқашан ойынға қызығушылықпен қосылады және осы әндерге сәйкес келетін жаңа дыбыстық қимылдар ойлап табады. Әр сыныптағы балалармен дыбыстық қимылдардың ырғағын ойнаңыз және сіз сиқырлы нәтижені жақын арада көресіз. Бұл музыкалық дамудың табиғи, биологиялық заңдылықтарының бірі.

Музыка жетекшісі: Акатова А.А